Globalizazio ekonomikoak inposatu dituen aldaketak gorabehera, familia-enpresak munduko ekonomiaren zutabe oso garrantzitsua izaten jarraitzen dute, mundu osoan zehar enpresa-eredurik zaharrena eta hedatuena ordezkatuz.
BPGren (barne-produktu gordinaren) %80 inguru familia-enpresetan sortzen dela eta munduko lan-indarraren erdia enplegatzen dutela kalkulatzen denez, funtsezkotzat hartzen dira. Gainera, herrialde gehienetan enpleguen %50 eta %80 artean sortzeaz arduratzen dira, eta enplegu-sorkuntza garbiaren %75a osatzen dute.
Baina, zer da familia-enpresa? Zerk bereizten du gainontzeko enpresetatik?
Familia-enpresa merkataritza- edo korporazio-erakundea da, non erabakiak hartzen dituztenak (edo hauetan eragin handia dutenak) familia bateko kideak diren. Halaber, enpresaren jabea familia hori bera da. Horrela, mota honetako erakundeen itxaropenen eta ikuspegi estrategikoaren artean dago ondorengoek agintea eramatea, erakundeari jarraipena emanez.
Familia-enpresako lan-harremanak protokolo baten bidez arautuak egon behar dira. Familia-protokoloa, jabetzaren eta negozioaren kudeaketaren arteko harremanen aukerak (hasiera batean mugatuak) zabaltzen dituen tresna da. Jokabide-arau eta -kode batzuk biltzen dituen akordio bat da, familiako kide guztiek elkarren arteko adostasunez onartzen dutena.
Familia-protokolo baten helburua familia motibatuko duen familia-enpresa proiektu bat osatzea da, batasun eta konpromiso espiritu bat sortuz. Gainera, ezinbestekoa da familia-enpresaren praktika profesionalak erregularizatzeko eta merkatuan finkatzeko.
Familia Enpresaren Institutuaren arabera, familia-enpresa baten ezaugarri nagusien artean honako hauek nabarmentzen dira:
- Kapitalaren zatirik handiena familia berdinari dagokio.
- Gehiengoaren partaidetza hori, administrazio-kontseiluan boto-eskubideen gehiengoan bilakatzen da. Hau da, enpresa batek bere burua familiakotzat jotzeko, familiak edo haren kideetako batek boto-eskubideen %20a izan behar du gutxienez, eta gainerako inbertitzaileek baino akzioen ehuneko handiagoa.
- Gainera, gutxienez familiako pertsona bat konpainiako zuzendaritza-organoaren parte da.
Familia-enpresa guztien abantailetako bat enpresaren gaineko kontrola eta belaunaldietan ematen zaion jarraipena dira. Horrez gain, erakunde konprometituak dira, enpresak bere familiako kideen bizitza pertsonalean errentagarritasunetik haratago esan nahi baitu. Harremanak salbu mantentzea garrantzitsua denez, helburuak pertsonalak dira eta onurak bilatzearen gainetik egon daitezke.
Hala ere, familia-negozioek esanguratsuak diren zenbait desabantaila gainditu behar dituzte. Desabantailarik ohikoenak familia barneko interes gatazkekin dute zerikusia. Familia bateko kideen artean nahitaez ematen den lotura emozionala dela eta, ohikoa da familia-lehia edo presio gehigarri batzuk egotea (negozioaren arrakasta familia barneko leku afektiboarekin erlazionatzen dutenak), enpresa-jardunean eragin handia izan dezaketelarik.
Inkonpetentzia (edo gaitasunik eza) ere arazo bihur daiteke horrelako enpresetan. Askotan, familiako kide bat "betebehar moralagatik" bakarrik kontratatzen da, honek lanik ez duenean eta beste asko dagoeneko konpainiaren kide direnean. Hortaz, batzuetan, beharrezko prestakuntza edo zorroztasunik gabe zailtasun handiak eragin ditzaketen pertsonak sartzen dira negozioan.
Bestalde, familia-enpresen oinordekotza da enpresa horien biziraupena arriskuan jartzen duen arazo handietako bat. Horrela, hiru belaunaldi baino gehiago bizirik irautea, neurri handi batean, epe luzerako plan estrategiko baten menpe egongo da. Plan horretan, oinordekotza-plan arduratsu bat sartuko da, belaunaldi berri bati eskuordetzeko prozesua kudeatu ahal izateko edo, komeni balitz, kudeaketa kanpoko profesional baten esku uzteko.
Azken finean, erakunde mota honek beste edozein enpresaren ezaugarri berberak ditu. Familia-enpresaren desberdintasuna familia-talde batekin duen lotura da. Horregatik, negozio bat hasteko egitura aproposak dira, baldin eta funtsezko puntu batzuk argi badaude. Bereziki garrantzitsuak dira kudeaketan formalismoa, oinordekotza behar bezala prestatzea, familiaren jatorriaren gainetik lehia jartzea eta enpresa-arriskuaren nolabaiteko kultura barne hartzea.