Pertsonek bezala, enpresek ere beren bizi-zikloa dute: jaio, hazi, zenbaitetan ugaldu eta azkenik hil egiten dira. Horrela, erantzukizun mugatuko sozietate edo sozietate anonimo baten itxiera hainbat arrazoirengatik gerta daitekeen arren, kasu guztietan hiru urratsetako prozedura jakin bat jarraitu behar da: desegitea, likidapena eta iraungitzea.
COVID-19 delakoaren ondorioz azken hilabeteetan bizitzen ari garen moduko zailtasun ekonomikoko garaietan, enpresek erabakiak ahalik eta azkarrenik hartu eta joka dezaten ezinbestekoa da. Izan ere, beste hainbat sektoreetako partaideek bezalaxe, asko baitute jokoan. Horrelako egoera baten aurrean, gerta liteke enpresak hartzekodunei ordaintzeko nahiko likideziarik ez izatea. Aldi berean, enpresa bere aktiboa mantentzen saiatuko da, hau bat-batean murriztu ez dadin. Kontuan izan behar da enpresa bat ixteak dirua balio duela; beraz, erabaki hori lehenbailehen hartu beharreko zerbait da, denbora premiazkoa baita.
Sozietate bat desegiteak ez du zertan bere desagerpena suposatu behar; prozesu baten lehen faseari egiten dio erreferentzia, eta, amaitzen bada, sozietatearen iraungipenarekin amaituko da. Beste era batera esanda, desegiteak, ez dakar sozietatearen desagertze juridikoa, enpresaren ohiko jarduera geldiaraztea edo amaitzea baizik, likidazio-epeari bide emanez.
Hortaz, benetan hura desegitea ahalbidetzen duten arrazoiak daudela jakiteko, kontu handiz aztertu beharreko egoera korapilatsua da; izan ere, ezin izango da prozesua aurrera eraman bidezko kausarik, Batzar Orokorraren erabakirik edo ebazpen judizialik gabe.
Sozietate Kapitalisten Legearen arabera, sozietateak arrazoi hauengatik desegin beharko dira (legezko edo estatutuko arrazoiak):
1. Sozietatearen objektu soziala osatzen duten jarduera edo jarduerak bertan behera uzteagatik. Zehazki, urtebetetik gorako jarduerarik gabeko aldi baten ondoren kargu-uztea gertatu dela ulertuko da.
2. Bere objektua osatzen duen enpresa amaitzean (jarduera oso zehatza burutzen duten sozietateei eragingo die). Adibide bat, obra jakin baten eraikuntza izan daiteke; obra amaitzean, sozietatea desegin egin beharko da.
3. Helburu soziala lortzeko ageriko ezintasunagatik.
4. Organo sozialak geldiarazteagatik, haien funtzionamendua ezinezkoa bihurtuz (Batzar Orokorraren funtzionamendua, adibidez).
5. Ondare garbia sozietate-kapitalaren erdia baino gutxiagora murrizten duten galerengatik, kapital hori behar beste handitzen edo murrizten denean salbu, eta, betiere, konkurtso-deklarazioa eskatzea bidezkoa ez denean.
6. Sozietate Kapitalisten Legeak ezarritako gutxienekoaren azpitik murrizten denean, baldin eta murrizketa hori ez bada lege bat betetzearen ondorio izan.
7. Botorik gabeko sozietate-partaidetzen edo botorik gabeko akzioen balio nominala, ordaindutako kapital sozialaren erdia baino handiagoa bada, eta bi urteko epean proportzioa berrezartzen ez bada.
8. Estatutuetan ezarritako beste edozein arrazoirengatik.
Lege- edo estatutu-arrazoiren bat gertatzen denean, administratzaileek batzar orokorrerako deialdia egin beharko dute bi hilabeteko epean, desegiteko erabakia hartzeko, edo kaudimengabea balitz, hartzekodunen konkurtsoa eskatzeko. Edozein bazkidek eska diezaieke administratzaileei deialdi hori.
Enpresetan hartzen diren erabaki guztiek bezala, desegitearenak ere hainbat ondorio ekartzen ditu:
- Sozietatearen nortasun juridikoak ez du aldaketarik jasango. Sozietatea desegiteak ez dakar bere nortasun juridikoa automatikoki galtzea, ezta bazkide edo akziodunen arteko lotura juridikoa desagertzea ere.
- Sozietatea likidazio-egoeran sartzen da, eta horrek sozietatearen izena aldatzea dakar (egoera hori enpresaren izenean jaso behar da), baita sozietatearen xedea aldatzea ere (orain sozietatearen ondarea likidatzea izango da).
- Sozietatearen administratzaileek karguak utzi eta likidatzaileak izendatzen dira.